KEREM AKÇA / keremakca@haberturk.com

4-11 Ekim 2013 tarihleri arasında 50. kez düzenlenen Antalya Altın Portakal Film Festivali, 8 ve 9 Ekim’de üç ulusal prömiyere ev sahipliği yaptı. Böylece yarışmadaki 10 filmden dokuzunu bitirdik. “Kusursuzlar”, yarışma toplamının en iyisi olmakta zorlanmazken, bir anlamda seçkiye aradığı ‘kalite’yi aşıladı. “Uzun Yol”un amatör hali şaşırtmazken, “Kutsal Bir Gün” ise vasat ve sorunlu bir ilk film olarak hatırlanacak gibi. Ulusal yarışma gösterimleri bugün “Mavi Dalga”nın prömiyeri ile tamamlanacak.
Antalya Film Festivali’nde altı günlük ulusal yarışma gösterimlerinin beş günü geride kaldı. Son yılların en zayıf seçkisiyle karşılaştığımız bu bölüm şaşırttı mı? diye sorarsanız, cevabım ‘hayır’ olur. Bu da ister istemez festivalin yönetmeliklerini, lobi faaliyetlerini ve daha birçok hususunu yeniden gözden geçirmesini şart hale getiriyor.
“Canavarlar Sofrası”nın yönetmeninden bir kadın hikayesi
Ama dün prömiyeri yapılan eserlerden “Kusursuzlar”, neyse ki ‘profesyonel bir film’ açığını kapattı. “Canavarlar Sofrası” (2011) ile tiyatro ve resim etkili bir kapalı alan bilimkurgusuna imza atan Ramin Matin, bu sefer elini başka şeylere atmış. Oradan da tahmin edileceği gibi tür sinemasından ziyade bambaşka meselelerle ilgilenmeye devam ediyor. İlk filminde belki Alman dışvarucumluğu etkisi görebileceğimiz süreç bu kez Bergman’ın üzerinden bir okumaya açılıyor.
İki kız kardeşin bir yazlık beldedeki arayışına, ruhsal portresine, öznel bir çerçeveden bakıyor. Bir türlü ‘kusursuz’ olamayan karakterleri analiz ediyor. Ramin Matin’in görüntü yönetmeni ve besteci tercihleri değişmemiş. Emine Yıldırım’ın yapımcılıktan senaristliğe zıplaması ise biraz ‘kadın hikayesi’nin daha titiz ve içerden bir bakışla canlanması için düşünülen bir taktik gibi sanki.
Tekinsiz, gerilimli ve bunalım dolu bir Bergman esintisi
“Kusursuzlar”, açılış karesinden itibaren tekinsiz, gerilimli bir atmosferin üzerine gidiyor. Sesi, müziği, kurguyu bu yönde kullanıyor. Açılışta bir arabanın arka koltuğuna yerleştirilen kameranın, arka camdan tünelin içini genişe yakın bir objektifle çekmesi ise şaşırtıcı değil. Zira buradaki tekinsiz ses kullanımının katkısıyla bir anda denizin altından suda yatan kadına kesilmesi, ‘karanlığın içinde yüzen bir birey’in analizini devreye sokuyor. Ya da kelimenin tam anlamıyla o o karamsarlıktan kurtulup yeniden doğma arzusunu ortaya koyuyor.
İç dünyasına girdiğimiz psikolojisi bozulmuş Yasemin, büyük oranda bu iki kız kardeşin, daha fiziksel açıdan güzel olanı. Onun vücudunu sergilemekten gocunmadan, açık ve rahat giyinme arzusu ise Lale’de daha kapalı giysilere transfer oluyor. Böylece yer yer birbirlerinin alter egosu olduğunu düşündüğümüz karakterler gözümüzde canlanıyor. Kafa boşluklarıyla da bir ‘bunalım’ın malzemesine dönüşüyorlar. İster istemez de Bergman’ın soyutlaştırılmış mekan portrelerinin, sessizlik ve ruhsallıkla canlanması, sesten anlam yaratması akla geliyor. İki kardeşin hangi dilde konuşulduğu anlaşılmayan, cücelerin var olduğu bir mekandaki arayışına odaklanan “Sessizlik”e (“Tsytnaden”, 1963) veya tamamına yakını birbirinin içsel temsili olan iki tiplemeyi ele alan “Persona”ya (1966) aklımız gidiyor. İlkinin karakterleri biraz daha ikincisinin evrenine giriyor gibi.
Ancak sanki Robert Altman’ın 70’lerde Bergman’a öykündüğü filmlere daha yakın bir erkek yaklaşımı izliyoruz. “Hayal ve Görüntü”nün (“Images”, 1972) atmosfer düşüncesi, gizem duygusu bir anda zihnimizde canlanıyor. Esra Bezen Bilgin ve İpek Türktan Kaynak’ın başarılı performansları bu duruma eşlik ederken, Matin’in teknik beceri ile yaptıkları gözlerden kaçmıyor.

Karanlık ruhların gün ışığında nasıl yol aldığı üzerine
Netsizlikten beslenen bir çerçevenin yanı sıra alt açı, üst açı gibi teknikleri az ve öz kullansa veya hareketten kesmeye bir yerde başvursa da ses kurgusu ve müzik ile anlam yaratmaya çabalıyor. Bu durum tekinsizliği yukarı çekerken, sonunda ne çıkacağını bilmediğimiz ve bizim yakın dönemden “Küçük Kıyamet” (2006) ve “Sıcak” (2008) ile akrabalık kuran bir eser önümüzde canlanıyor. İki kız kardeşin ruhuna uygun ölçek, açı tercihlerinin titizliği dikkatlerden kaçmıyor. Ama Matin’in özündeki Bergman etkisinin net olduğunu, kadın hikayesi anlatma noktasında konumlandığını söylemeliyiz. Karanlık ruhların gün ışığında nasıl yol alabileceğini inceleme olanağı buluyor böylece.
Bu da kusurlarını görmediğimiz iki kardeşin, geçmişle hesaplaşırken ruhsal dünyasına neler yaptığını özetliyor bizlere. Film, seks sahnesinin konumu ve psikolojisinden ziyade çekim açısı ve çıplaklık oranındaki mantık sorunuyla eleştirilebilir. Erkek karakterleri doğrudan devre dışı bırakmasıyla ve sokaktan girmiş gibi göstermesiyle de soru işaretleri bırakabilir. Ama yaratıcılık dönemi krizi filmine kayan “Hayal ve Görüntü”da Susannah York’un erkeklerle ilişkisi de benzer aslında. Kısaca “Kusursuzlar”, günümüz Türk sinemasında Bergman etkisindeki filmlerin bir yenisi. Bu konuda da geriye dönüp bakabileceğimiz yapıtlardan.

“Kutsal Bir Gün”, görüntü yönetimine ve başrol performansına bel bağlıyor
“Kutsal Bir Gün” ise adıyla Ettore Scola’nın “Özel Bir Gün”ünü (“Una Giornata Particolare”, 1977) hatırlatıyor olabilir. Hatta öğlen 12’den sabah beşe kadarki süreçte de belki zaman dilimini az çok tutturuyor. Serdar Temizkan’ın görüntü yönetmeni Serdar Ünlütürk’e bel bağladığı kesin. Renk filtrelerini iyi kullanırken sabit çerçeveleri de özenli yerleştiren bir görsel yapı izleyebiliyoruz. İki işsiz kardeşin alkolle geçen dönemine odaklanırken, Alexander Payne gibi Amerikan bağımsız sinemasının yönetmenlerini akla getiren mizah-dram arası portre kalıcı olmaya çalışıyor.
Ama 120 dakikada senaryonun müsvedde defteri gibi kullanılması gözlerden kaçmazken, filmin ham kurgu versiyonu olduğu açığa çıkıyor. Bu durum eğlence dozajını düşürüp rejinin kalitesini yaralarken, Ali Düşenkalkar’ın performansına da darbe vuruyor. Arda Kural’ın acemiliği sebebiyle bütün bu duruma uyumsuzluğu ise bizi filmden uzaklaştıran son yumruk sanki. Nihayetinde karşımızda diyaloğu abartıp teatrallik açmazına düşerken, 80 dakikada daha rafine bir iş olabilecek hafif naif, hafif samimi ama bir o kadar da çaylaklıktan çeken bir iş var.

“Uzun Yol”: Yol değil, film uzun
“Uzun Yol” ise Yeşilçam geleneğinden kopup gelirken, evlilik, aşk, aile içi şiddet gibi temalara odaklanıyor. Ama melodrama uyum sağlarken, ruhsuzluktan, bir kültürü bilmemekten mustarip. Sonradan yapılmış dublajın uyumsuzluğu, bariz devamlılık hataları ve devamlılık kurgusunu yaralayan geçişlerle anlam kazanıyor. İngiltere’de yaşayan yönetmeninin filmi hangi dilde bağladığının belli olmaması, tiratları, sanat yönetimi tutarsızlığını ve abartı rekoru kıran oyunculukları devreye sokuyor. Sinemaskop oran ve iki saatlik süre ise tüm bu durumun tuzu biberi olmuş gibi.
Filmin açılış ve kapanış sekansı, bütün meselesini anlamak için yeterli olurken yarışmadaki amatör eser adedi dörde çıkıyor “Uzun Yol” sayesinde. Belli ki bu sene “Kusursuzlar”, en kaliteli yapıt olarak yarışmanın en öne çıkan filmine dönüşecek. Ama tabi bugünkü Bulut Film yapımı “Mavi Dalga”nın gösterimi de bu tespitin değişebileceğine dair umutlarımızı arttırıyor.
KEREM AKÇA’NIN 50. ANTALYA ALTIN PORTAKAL FİLM FESTİVALİ’NDE YARIŞAN TÜRK FİLMLERİ İÇİN YILDIZ TABLOSU:

Cennetten Kovulmak: 4.5
Kısa Film: 0.6
Kusursuzlar: 5.7
Kutsal Bir Gün: 3.7
Mavi Ring: 1.7
Meryem: 4.1
Sev Beni: 4.5
Uvertür: 1.8
Uzun Yol: 1.9
Not: Yıldızlar, 10 üzerinden verilmektedir. Festival boyunca güncellenecektir.

ht kültür