22-10-2015, 02:10 PM
Son dönemde 4K TV’lerin standartları ile ilgili inanılmaz bir karmaşa yaşanıyor. Samsung geçtiğimiz gün yayınladığı bir basın bülteni ile bu bombanın fitilini ateşledi. Zira yayınlanan haberde 4K adı altında satılan bazı TV’lerin (haberde kullanılan TV’nin LG olduğu anlaşılıyor) aslen 3K olduğu gibi bir yönlendirmede bulunuluyordu. LG 4K Ultra TV sahiplerinin ise bu noktada ister istemez kafalarında bir soru işareti oluştu. Bu bağlamda en yakın dostumun "bana 3K TV mi aldırdın?" demesi üzerine ve kullanıcılarda oluşan kafa karışıklığına son vermek adına böyle bir içerik hazırlamaya karar verdim.
Bu durumu anlatmak için bir basın bülteni yayınlayan LG ise Samsung'un kendi televizyonlarını 3K olarak göstermesinin yanlışlığını matematiksel olarak ispat etmeye çalışıyordu. Aynı piksel sayısına sahip olduğu üreticiler tarafından ısrarla belirtilen her iki televizyon nasıl oluyordu da daha az piksele sahipmiş gibi gösterilebiliyordu bu durum bizim de kafamızı oldukça karıştırdı.
Bu paradoksu kendisi bulmuş gibi davranan teknoloji sitelerinin aksine biz teknolojioku.com olarak en doğru cevabın üreticilerden geleceğine inanıyoruz. Bu bağlamda sokaktaki vatandaşın anlayabilmesi için çözünürlük ile ilgili tüm soruları en baştan alarak üreticilere sorduk ve hem LG'den hem de Samsung’tan aldığımız cevapları bu bağlamda sizlerle paylaşacağız ama bundan önce size durumu kısaca özetleyelim.
Yaşanan bu kafa karışıklığının sebebi neydi?
Samsung panellerinde RGB (Red= Kırmızı, Green= Yeşil, ve Blue=Mavi) dizilimi kullanırken; LG yeni nesil Ultra HD TV'lerde RGBW (Red= Kırmızı, Green= Yeşil, Blue=Mavi ve White= Beyaz) dizilimine geçiş yaptı. Bu geçişle birlikte araya eklenen Beyaz (White) rengin RGB panel standardına uymadığını belirten Samsung daha düşük maliyetli paneller üretmek için böyle bir yola gidildiğini belirterek bu dizilimin daha az RGB dizilimine sahip olduğunu belirterek LG’nin kullandığı RGBW diziliminin %25 oranında daha kalitesiz bir görüntü sunduğunu iddia ediyor.
Aynı piksel sayısına sahip bir panelde 3 renk daha fazla sayıda tekrar ederken; 4 renge sahip LG'lerde ise renk döngüleri doğal olarak daha az tekrarlanıyor. Samsung da buradan yola çıkarak RGBW diziliminde RGB alt piksellerinin daha az bulunduğunu ve bu durumdan dolayı LG'nin televizyonlarının 4K değil 3K olduğunu iddia ediyor.
Peki, bu gerçekten doğru mu?
Samsung'un ortaya attığı bu "3K mı 4K m?" karmaşasına hak vermek takdir edersiniz ki oldukça zor; zira her iki markanın 4K çözünürlüğündeki televizyonlarının piksel sayıları eşit. LG araya eklediği beyaz rengin amacını televizyonların 3K çözünürlüğe düşmesini sağlamak değil daha parlak bir ekran ve daha fazla renk doğruluğu sağlayabilmek olduğunu söylüyor ama beyaz rengin nasıl bir renk kombinasyonu ile karşımıza çıktığını ve hangi matematiksel kombinasyon sonucunda renk çeşitliliği sunduğunu tam olarak anlayamıyoruz. Bu da bu noktadaki en büyük kafa karışıklığını ortaya çıkartıyor.
Yani, RGB diziliminde Kırmızı=250, Yeşil=165, mavi=0 kombinasyonu turuncu rengini oluşturuyor ve bu kombinasyona RGBW panellerde beyaz rengin katkısı LG tarafından tam olarak belirtilemiyor. Bu da beyaz rengin RGB diziliminde ki gerekliliği konusunda büyük bir bilinmezi ortaya çıkartıyor.
Beyaz rengin gerekliliğini anlatmak için bir ressamın paletini örnek verebiliriz. Bir palette ne kadar fazla renk varsa ressam o derece farklı renklerle resmini oluşturabilmektedir. Bu da RGBW diziliminin aslında en önemli avantajıdır ama White yani Beyaz rengin RGBW dizilimde sadece “doğal” beyaz renk verebilmesi ve farklı renk kombinasyonlarına girememesi ise RGBW diziliminin en önemli soru işaretlerinden birisidir. Standart RGB diziliminde beyaz renk Kırmızı, Yeşil ve Mavi alt pikseller tarafından oluşturulurken RGBW diziliminde “doğal” beyaz renk yakalanabiliyor. Aradaki enerji verimliliği ve panel maliyetleri ise yine RGBW dizilimi için bir başka avantajı beraberinde getiriyor. Samsung’un bu noktada ısrarla belirttiği %25’lik görüntü kaybının ise aşağıda yer alan 2. grafikteki matematiksel hesaptan kaynaklandığını özellikle belirtelim.
Samsung’un kullandığı RGB panellerin en önemli avantajı ise gerek film gerekse televizyon programlarının tüm dünyada RGB standartlarına göre üretilmesidir. RGB diziliminin bir diğer avantajı ise Kırmızı, Yeşil ve Mavi piksel yoğunluğunun RGBW dizilimine göre daha fazla olması kontrast oranı olarak kullanıcıya dönüş yapmasıdır.
Kısacası her iki dizilim de 4K çözünürlüğü farklı yollardan sağlamaktadır. Buradaki en önemli nokta ve bu yazının amacı da aslında hangi dizilimin size en uygun olduğu değil iki dizilimin de 4K içerikleri farklı şekillerde sunabilmesidir. Zaten 4K çözünürlüğü ile ilgili en önemli standartlardan birisi olan 24p / 25p / 30p / 50p / 60p (FPS) kare oynatma seçeneğinin hem Samsung UHD TV'lerde hem de LG Ultra HD TV'lerde standart olduğunu belirtelim. Yani son dönemde oldukça popüler olan TRT'nin 4K kanalını her iki televizyon ile de izlemek mümkün olacak. İşte tam da bu noktada RGBW dizilimine sahip TV'lerin 4K olmadığını söylemek bize satış stratejisinden başka bir şey değilmiş gibi geliyor.
Kafanızı rakamlarla karıştırmak istemesek te bunun matematiksel karşılığı şudur:
4K TV'lerde 3840x2160=8 milyon 294 bin 400 piksel bulunur. Bu da 4K TV'lerin 8.294.400x3(alt piksel)=24 milyon 883 bin 200 alt piksel ile oluştuğu anlamına gelmektedir. Her bir piksel Samsung UHD TV'lerde RGB diziliminde döngüyü tamamlarken; LG'nin yeni nesil Ultra HD TV'lerinde pikseller klasik RGB diziliminde bulunan 3 ara piksele eklenen beyaz renk (W) ile gerçekleştirilmektedir.
RGBW tabanlı paneller, kırmızı, yeşil, mavi gibi üç statik renk yerine araya giren beyaz renk sayesinde sırasıyla devreden dört ara piksel (RGB, WRG, BWR, GBW) ile oluşturulmaktadır. Bu durumu aşağıdaki tabloya bakarak rahatlıkla çözümleyebilirsiniz.
Bu tablodaki en önemli detay ise şudur. RGB diziliminde 24 pikselde 8 adet Kırmızı, 8 adet Yeşil ve 8 adet Mavi alt piksel bulunurken; RGBW diziliminde yine 24 pikselde 6 adet Kırmızı, 6 adet Yeşil, 6 adet Mavi ve 6 adet Beyaz alt piksel bulunmaktadır. Samsung bu durum için "standart dışı" derken LG tarafı ise bu durumu "daha fazla renk gücü ve parlaklık" olarak tanımlamaktadır. Tüm bunlar göz önüne alındığında LG’nin yeni nesil RGBW dizilimine sahip TV’leri 3K çözünürlük değil 4K çözünürlük sunduğunu söylüyoruz. Tabii, LG'nin özellikle belirttiği gibi beyaz alt pikselleri hesaba katarsanız. Durumu Samsung tarafından değerlendirirseniz de RGBW dizilimine sahip televizyonlara 4K demek yanlış buru durum olmaktadır...
Samsung beyaz rengi alt piksel olarak görmese de ve bunu standart olarak kabul etmese de LG bu durumu ortaya sunduğu sertifikalar ve standartlar (IDMS’in (Information Display Measurement Standart) ve ISO (International Organization for Standardization) stadnartları) ile desteklemeye çalışmakta ve Samsung’un üzerinde önemle durduğu Digital Europe (DE) ve Consumuer Electronics Assosiation US (CEA) panel standartlarını ilginç bir şekilde yok saymaktadır.
Samsung tarafından duruma bakıldığında firmaya RGBW dizilimine sahip panellere 3K demekte “haksızsın” demek oldukça zor zira yukarıdaki basit matematiksel işleme bakıldığında 24 pikselde bulunan 18 RGB alt pikseli böyle bir kafa karışıklığına sebep olduğunu görüyoruz. Arada bulunan beyaz alt pikselleri “alt piksel” olarak görmezseniz Samsung’a bu noktada hak vermek durumundasınız. Bu tamamen olayı nasıl gördüğünüz ile ilgili bir durum değil mi?
Peki, gerçekten hangi dizilim göze daha uygun geliyor ve en doğru renkleri bize sunuyor?
Hangi dizilim göze daha uygun geliyor sorusuna cevap vermek biraz zor zira bu noktada herkes farklı görebilir ve her üretici tüketiciyi farklı yönlendirebilir. Teknoloji marketlerde televizyonlarda gördüğünüz görüntüler ise aldatıcı olabiliyor. En doğru renk konusunda LG, RGBW dizilimi daha fazla renk sunuduğunu belirtesede gelen sorulara verilen cevaplar göz önüne alındığında bunun tam olarak nasıl ortaya konduğunu belirtemiyor.
RGB dizilimine sahip TV’ler için belirtilmesi gereken ana nokta ise Samsung’un belirttiğine göre %25 daha fazla resim kalitesi sunmasıdır. Tabi takdir edersiniz ki bu durumu ölçümleyecek test ürünlerine ve televizyonlara henüz sahip değiliz ama firmalar bu noktada ürünlerini ortaya koymaya hazırsa biz de bu testleri yapmaya hazırız…
Ortadaki en önemli gerçek ise şudur:
Hem RGB dizilimine sahip Samsung UHD TV'ler hem de LG'nin yeni nesil Ultra HD TV'leri 4K çözünürlüğü piksel sayısı anlamında sunmaktadır. Bu bizim için kesin olan bir durumdur. Firmalar bu çözünürlükleri aldıkları dünya standartlarındaki sertifikalar ile bizlere ispat etmektedirler. Yani en yakın dostumun aldığı RGBW dizilimine sahip LG Ultra HD TV de 4K çözünürlük sunarken Samsung’un yeni nesil UHD TV’leri de 4K çözünürlük sunmaktadır.
Samsung tarafından duruma bakıldığında firmaya hak verebilirsiniz ama beyaz rengin alt piksel olarak algılanmaması da ortadaki bir başka ironik durumdur. Kim hangi standardı benimser ve buna göre seçimini yapar buna asla karışamayız fakat şunu sokaktaki vatandaşa söylemekte fayda görüyoruz. Hangi markayı ya da modeli tercih ederseniz edin; gözünüze en iyi gelen televizyonu seçmeye çalışın. Satıcıların ve üreticilerin hatta bizim bile ne dediğimizi bir kenara bırakın. Gözünüze en iyi gelen görüntü hangi dizilimi kullanırsa kullansın sizin için en iyi televizyon anlamına gelmektedir. Her yıl 3000 TL verdiğimiz telefonları değiştirebilirken televizyon değiştirme döngümüzün 5 yıl olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkıyor. Bundan dolayı televizyon alırken standartlara ve firmalara olan güveninize göre tercihte bulunun ve alabileceğiniz üst limitin az da olsa üstüne çıkmaktan çekinmeyin.
RGBW diziliminin bir hayal kırklığı olup olmayacağını ise zaman içinde göreceğiz. Daha düşük maliyetli ve enerji verimliliğine sahip bu paneller ile ilgili soru işaretleri halen kafamızdayken ve beyaz alt piksellerin RGB dizilimine nasıl bir matematiksel katkı yaptığı konusunda belirsizlikler devam ederken dilerseniz lafı daha fazla uzatmadan üreticilere bırakalım ve dünyanın en büyük iki panel üreticisine konu ile ilgili sorduğumuz soruları ve onlardan gelen cevapları "üzerinde hiçbir değişiklik yapmadan" sizlerle paylaşalım…
Editörün Notu: RGBW dizilimini Sharp’ın “Quattron” RGB dizilimine eklenen Y yani Yellow=Sarı renk RGBY ile lütfen ama lütfen karıştırmayın...
Öncelikle LG Electronics Türkiye Tüketici Elektroniği ve Beyaz Eşya Satış Direktörü Ergün Altay tarafından cevaplanan sorulara göz atalım.
- Piksel Nedir?
- Çözünürlük Nedir? Piksel sayısının çözünürlüğe etkisi nedir? 4K nedir?
- Pikseli oluşturan renkler RGB ya da RGBW mıdır? Yoksa her renk bir piksele mi karşılık gelmektedir?
- LED TV’lerde kullanılan RGB ve RGBW dizilimi nedir?
- Bir süredir Beyaz (White) rengin piksel diziliminde kullanılmasının şöyle bir sonuç doğurduğu algısı oluşturuluyor. Standart RGB diziliminde 3840x2160 pikselde (yani 8.294.400 piksel) 2.764.800 kırmızı, 2.764.800 yeşil ve 2.764.800 mavi renk bu standardı belirlerken araya beyaz rengin girmesiyle bu rakamın 2.073.600 kırmızı, 2.073.600 yeşil, 2.073.600 mavi ve 2.073.600 beyaz piksel oluşturulacağı belirtilip beyazın bir renk olarak değil de ölü piksel olarak algılandırılmaya çalışıldığını görüyoruz. Bu da şöyle bir sonuç ortaya çıkartıyor. RGBW diziliminde toplam RGB piksellerinin 2.073.600x3=6.220.800 piksele denk geldiğinin ve bunun da 4K değil 3K’ya eşit olduğu belirtiliyor. Bu durum için nasıl bir yorum getirebilirsiniz?
- RGBW diziliminde araya Beyaz (White) eklenmesinin sonucunu spesifik bir örnekle açıklamak mümkün olabilir mi? Okuyucularımıza bu durumu elle tutulup gözle görülen bir şekilde aktarmak isteriz.
Tüm bunların ötesinde RGBW piksel konfigürasyonu, aynı boyuttaki RGB tabanlı arka aydınlatmalı ekran panele kıyasla daha maliyet etkin. RGBW panellere kıyasla geleneksel RGB UHD panel, yeteri kadar ışık üretebilmek için ya daha fazla LED kullanmaya ya da fazladan bileşene ihtiyaç duyuyor. Bu da üretim için daha fazla harcama anlamına geliyor. Üretim maliyetinden tasarruf ile Ultra HD TV’ler hem kısa hem de uzun dönemde çok daha uygun fiyata geliyor. Yeni piksel yapısı RGBW’nun enerji tasarrufunun yanı sıra daha parlak resimler sunabildiğini gösteriyor.
- RGB diziliminde beyaz rengin oluşmasını LED’in kendi ışığı mı sağlıyor yoksa 3 piksel’in kendi oluşturduğu bir şekilde mi bu renk ortaya çıkıyor?
- RGB diziliminde Beyaz renk LED ışığın kendi “doğal” rengiyle ortaya çıkıyorsa RGBW dizilimi neden ortaya çıktı?
- Televizyonlarımızın 4K olduğunun garantisini nasıl kontrol edebiliriz? Bunlarla ilgili standart ve sertifikalar nelerdir?
Aynı soruları Samsung Türkiye şöyle yanıtlıyor:
- Piksel Nedir?
- Çözünürlük Nedir?
- Piksel sayısını Çözünürlüğe etkisi nedir?
- 1 Pikseli oluşturan renkler RGB ya da RGBW dizilimi midir? Yoksa her renk bir piksele mi karşılık gelmektedir?
- 4K nedir?
- LED TV’lerde kullanılan RGB ve RGBW dizilimi nedir?
Standart ve olması gereken RGB panellere bir de beyaz rengin konulmasıyla RGBW panel oluşturulmaktadır. RGBW panellerde ana renklerin yanı sıra dağınık olarak yerleştirilmiş beyaz renk hücresi de yer alıyor. Bu nedenle yüzde 60 daha düşük maliyetli paneller üretmek mümkün olurken, resim kalitesi ise yüzde 25 oranında düşüyor.
Özellikle belirtmemiz gereken ana nokta ise Digital Europe (DE) ve Consumuer Electronics Assosiation US (CEA) panel standartı olarak RGB panellerini belirliyor ve bu 3 renkten hariç başka hiçbir renk hücresinin panelde bulunmamasını standart olarak sunuyor.
- Bir süredir Beyaz (White) rengin piksel diziliminde kullanılmasının şöyle bir sonuç doğurduğu algısı oluşturulduğu görülüyor. Standart RGB diziliminde 3840x2160 pikselde (yani 8.294.400 piksel) 2.764.800 kırmızı, 2.764.800 yeşil ve 2.764.800 mavi renk bu standardı belirlerken araya beyaz rengin girmesiyle bu rakamın 2.073.600 kırmızı, 2.073.600 yeşil, 2.073.600 mavi ve 2.073.600 beyaz piksel oluşturulacağı belirtilip beyazın bir renk olarak değil de ölü piksel olarak algılandığını görüyoruz. Bu da şöyle bir sonuç ortaya çıkartıyor. RGBW diziliminde toplam RGB piksellerinin 2.073.600x3=6.220.800 piksele denk geldiğinin ve bunun da 4K değil 3K’ya eşit olduğu belirtiliyor. Bu durum için nasıl bir yorum getirebilirsiniz? Gerçektende durum bu mudur?
Mevcut 3 renk ile beyaz renk üretilebilirken dördüncü renk hücresi RGBW panellerde renk eşitsizliğine yol açıyor. Beyaz, dünya standartlarına göre renk hücresi olarak sayılmadığı için Full HD televizyonlara göre yalnızca 3 kat daha fazla piksel sunabiliyor. Bu televizyonlar gerçek 4K deneyimini tüketicilere sunamadığı için “3K” sınıfına giriyor.
- RGBW diziliminde araya Beyaz (White) eklenmesinin sonucunu spesifik bir örnekle açıklamak mümkün olabilir mi? Okuyucularımıza bu durumu elle tutulup gözle görülen bir şekilde aktarmak isteriz.
- RGB diziliminde beyaz rengin oluşmasını LED’in kendi ışığı mı sağlıyor yoksa 3 piksel’in kendi oluşturduğu bir şekilde mi bu renk ortaya çıkıyor?
- RGB diziliminde Beyaz renk LED ışığın kendi “doğal” rengiyle ortaya çıkıyorsa RGBW dizilimi neden ortaya çıkartıldı? Beyaz (White rengin araya konmasının avantajı ve dezavantajı nedir?
- Televizyonlarımızın 4K olduğunun garantisini nasıl kontrol edebiliriz? Bunlarla ilgili standart ve sertifikalar nelerdir?
Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nin bağımsız standartları belirleyen kuruluşları Digital Europe (DE) ile Consumer Electronics Association (CEA), 4K standartlarına uygun olan televizyonlara sertifika veriyor.
Digital Europe (DE)(1) bir televizyona Digital Europe UHD Logo kullanım sertifikasını yalnızca aşağıdaki şartları(2) sağladığını test ettikten sonra izin veriyor:
o 3840 x 2160 piksel çözünürlük
o 24p / 25p / 30p / 50p / 60p saniyedeki resim sayısı (frame per second - FPS)
o Minimum 8 bit renk derinliği desteği
o 50p/60p için 4:2:0, 24p/25p/30p için 4:2:2 chroma sub-sampling oranı
o Minimum BT.709 göre renk algotriması desteği
teknolojioku.com
Bir masal var yaşar, uzaklarda
Bu ömür yetmez ona kavuşmaya
Hiç bir şeye değişmem. HD televiyonlar bir işe yaramıyor, photoshop gibi görüntüsü var.